Mobiliteitshubs, alles op een rijtje

Mobiliteitshubs zijn steeds vaker een onderdeel van de oplossing om mobiliteitsuitdagingen in de stad aan te pakken. De autoluwe Merwedekanaalzone, de mobiliteitshub bij het P+R terrein in Dordrecht, de groene loper in Maastricht en het energieknooppunt bij Amsterdam Bijlmer Arena zijn daar mooie voorbeelden van. Mobiliteitshubs beloven namelijk op meerdere manieren de stad van de toekomst leefbaar te houden. Meer ruimte voor de mens en schoner van A naar B.

Op deze overzichtspagina brengen we de verschillende inzichten en kennisdocumenten over mobiliteitshubs bij elkaar. Maar laten we beginnen met een definitie.

Wat is een mobiliteitshub?

(Mobiliteits)-hubs zijn plekken waar verschillende vervoersmodaliteiten bij elkaar komen. Veelal wordt dit ook een knooppunt genoemd. Toch kan deze basisdefinitie verwarring opleveren. Als je fietsend naar de bus gaat, is de bushalte dan een mobiliteitshub? Om het onderscheid duidelijk te maken kijken we naar de definitie van het kennisinstituut voor mobiliteitsbeleid:

De mobiliteitshub van nu biedt steeds vaker een combinatie van functies die elkaar versterken. Denk bijvoorbeeld aan het idee van ABN Amro om pakketwanden bij de bushalte te plaatsen. De trend om naast de wijkhubs wijkvoorzieningen te plaatsen als een huisartsenpraktijk. Of een plaats waar je na de trein kan kiezen tussen een (elektrische) fiets, (deel)scooter of je verder reizen met je auto die geparkeerd staat op een logistiek strategisch geplaatste parkeergarage.

Door deze verrijkingen dragen hubs steeds meer bij aan:

• Stimulering van het OV door een lagere weerstand om over te stappen
• Schonere stadslogistiek door de bundeling van dunne vervoerstromen
• Gebruik in plaats van bezit door het faciliteren van deelmobiliteit
• Het realiseren van autoluwe wijken en steden

Afhankelijk van de functies en de locatie worden verschillende soorten hubs onderscheiden, zoals: de buurt- en wijkhub, grote OV-knooppunten, regionale hubs, bewonershubs, transferhubs en goederenhubs. De grenzen kunnen echter niet altijd even scherp worden getrokken. Soms zal een transferhub bijvoorbeeld ook een goederenhub zijn, en een bewonershub kan soms uitgroeien tot een buurthub.

Lees uitgebreid verder over mobiliteitshubs in onze inspiratiepaper.

De rol van mobiliteitshubs in de stad van morgen

Het concept van de mobiliteitshub wordt door sommigen gezien als de heilige graal bij het realiseren van een autoluwe stad. Is het terecht dat de mobiliteitshub op een voetstuk wordt geplaatst? Het antwoord is ja en nee. De belofte van hubs is onverminderd groot, maar hubs moeten geen doel op zich worden. Zij faciliteren onder andere verdichting, elektrificatie en nabijheid van voorzieningen. Maar hubs zijn dus niet dé oplossing, zij zijn eerder onderdeel van de oplossing. Uiteindelijk gaat het om menselijk gedrag. En als we één ding geleerd hebben, is het dat gedragsverandering niet vanzelf gaat.

In onze inspiratiepaper ‘Mobiliteit in de stad van morgen, 5 frisse invalhoeken’ bekijken we hoe de schaarse ruimte in de steden zoveel mogelijk ten goede komt aan de mensen die er wonen, werken en recreëren. Daarbij besteden we apart aandacht aan de rol die mobiliteitshubs daarbij spelen.

Hoe bepaal je de beste plek voor de buurthub?

De buurthub is vooral bedoeld om de drukte uit de (oude) wijken te halen. Vaak is op een centrale plek in de wijk bijvoorbeeld wel een locatie te vinden waar bewoners hun (deel)auto’s kunnen parkeren. Op een iets groter schaalniveau worden het wijkhubs. Het liefst dan in combinatie met openbaar vervoer, deelauto’s en deelfietsen. Dat kan worden aangevuld met horeca en winkels, maar ook met wijkvoorzieningen als een huisartsenpraktijk. Ook een ‘white label’ verzamelpunt van pakketdiensten is hier op zijn plaats.

Door het parkeren op afstand vermindert de buurthub de parkeerdruk in de wijk. Er komt ruimte vrij voor groen, speelvoorzieningen en recreatie. Een buurthub kan alleen succesvol worden, als deze wordt afgestemd op het reispatroon van de bewoners van de buurt. Een goede analyse en regelmatig overleg met de buurtbewoners zijn kritische factoren.

Hoe bepaal je als gemeente wat de meest geschikte locatie is voor een buurthub die mobiliteits-, maatschappelijke- en energiegerelateerde functies combineert? Lisa Knaack ontwikkelde voor ons een methodiek die zij toepaste in de Zwolse wijken Assendorp en Kamperpoort. Zij identificeerde de belangrijkste succesfactoren en de meest kansrijke hub-hotspots met behulp van GIS.

Mobiliteitshubs als deeloplossing van parkeerproblemen

Afstemming van de ruimtelijke inrichting op de gestelde parkeernormen is een centraal thema wanneer wordt nagedacht over nieuwbouw. Ligt de bouwlocatie dichtbij een OV-knooppunt, dan is het logisch om de toekomstige bewoners te wijzen op de voordelen van het openbaar vervoer. Omdat veel mensen soms toch een auto ter beschikking willen hebben, is het verkennen van de opties voor deelmobiliteit ook verstandig. Waar is er ruimte om (elektrische) deelauto’s en deelfietsen een plek te geven? Hoe zorgen we voor de infrastructuur om deze op te laden? Is er wellicht een extra slag te maken door de auto’s ook in te zetten als energieopslag voor de te bouwen woningen?

Door deze vragen te beantwoorden ontstaan al snel ideeën voor een mogelijke mobiliteitshub rond het nieuw te bouwen complex, waar de omliggende wijk voordeel van kan hebben.

Mobiliteitshubs en de energietransitie

De rol van hubs in elektrificatie gaat verder dan het stimuleren van elektrisch deelverkeer en het emissieloos vervoeren van goederen binnen de stad vanaf bijvoorbeeld een goederenhub. Zij dienen tevens als centrale punten van energie. Zo ontlasten hubs de beperkte laadinfrastructuur van de buurt. Door hubs een concentratiepunt van energie te maken hoeven er minder aanpassingen gedaan te worden aan het energienetwerk in de nabije omgeving. En wat zou je hier nog meer mee kunnen doen? Wat denk je van peak shaving? Vehicle to grid technologie kan geparkeerde auto’s gebruiken om pieken en dalen op te vangen in het aanbod van duurzame energie.

Lees hoe we de mobiliteitstransitie en de energietransitie op een intelligente manier kunnen combineren in het artikel ‘Hoe mobiliteitshubs synergie creëren tussen mobiliteit, energie en sociale uitdagingen’. Investeringen in het energienetwerk kunnen deels worden voorkomen en kostbare openbare ruimte kan worden vrijgespeeld voor andere doeleinden. Onze mobiliteitsexpert Willem Snel vertelt over de eerste stap naar echte synergie, zoals we deze ook terugzien in de natuur. Waarbij 1 + 1 normaal gesproken 3 is, en waar 1 + 1 + 1 zelfs 6 zou kunnen zijn.

Verder praten over mobiliteitshubs?

Wil je eens verder praten over de kansen van mobiliteitshubs in nieuwe gebieden of bestaande wijken? Neem dan contact op met &Morgen. Wij werken op het snijvlak van mobiliteit, gedrag, stedenbouw en energie. Wij stellen persona’s op, die helpen bij het definiëren van de mobiliteitsbehoefte en een passend voorzieningenniveau. Dankzij onze stedenbouwkundige kennis kunnen we kwalitatieve en efficiënte keuzes maken over de locaties en inrichting van mobiliteitshubs en over de gebiedsexploitatie. Lees verder in de sectie Thema’s.