Verkeerskundecongres: waar ligt de grens bij inwinnen van data?

Datum: 13 november 2019

Tijdens het Nationaal Verkeerskunde Congres op 31 oktober in Den Haag organiseerde Tim Wille van &Morgen een forumdiscussie over geofencing. De discussie was levendig en de meningen liepen ver uiteen. De hamvraag: hoe ver mag je als gemeente gaan in het verzamelen en gebruiken van persoonsgegevens?

Razendsnel inzicht in verkeersdata

Tim begint met een korte introductie: via smartphones kunnen we razendsnel inzicht krijgen in de reizigers die een bepaalde verkeerssituatie passeren. Binnen een denkbeeldige cirkel (geofence) signaleren we alle telefoons en weten we geslacht, leeftijd, passeerfrequentie en interesses van de reiziger. De wetgeving geeft aan hoever we mogen gaan. Maar hoever wíllen we hierin gaan?

De forumdiscussie tijdens het Verkeerskunde congres vindt plaats voor een volle zaal. Op het podium Angelo van Turenhout van Map traffic management – een gespecialiseerd bureau dat gebruik maakt van geofencing. En Paul Knoppers, die voor de gemeente Utrecht uitzocht hoe ver ze volgens de AVG mochten gaan bij geofencing op het Westplein.

Word je er zelf beter van?

De eerste stelling is: Zolang mensen er zelf beter van worden, vindt iedereen het wel oké dat hun data gebruikt wordt. Het publiek stemt 50% eens, en 50% oneens.

Tegenstanders zijn bang dat data een eigen leven gaat leiden als het niet op de juiste manier bewaard en beheerd wordt. Dat kan leiden tot onwenselijk gebruik. Een andere deelnemer vindt het twijfelachtig dat er veel geld verdiend wordt met ‘onze data’. Anderen gaan daar tegenin: is het dan zo erg als er geld verdiend wordt? Eigenlijk niet, maar de grenzen van het gebruik van data moeten wel goed worden afgebakend.

Groot maatschappelijk belang

60% van de aanwezigen is het eens met de tweede stelling: Bereikbaarheid is zó een maatschappelijk belang, daar mogen overheden álle (wettelijke) mogelijkheden voor inzetten.

Paul Knoppers van gemeente Utrecht geeft aan dat er ook ethische grenzen zijn, bijvoorbeeld als er automatisch een advertentie op Facebook wordt geplaatst bij mensen die een verkeersplein passeren. “In feite willen en hoeven wij als gemeente niet te weten waar iemand continu is. We willen weten waar je woont, maar niet hoe je je verplaatst. Overigens ligt dat anders als er een veiligheidsdoelstelling aan vast zit, zoals bij festivals of wanneer grote mensenmassa’s bijeenkomen. Dan mag er veel meer op het gebied van data-inwinning dan in reguliere situaties. De vraag is dan natuurlijk: is bereikbaarheid echt zó’n belangrijk thema dat alles maar moet kunnen? Er zijn genoeg thema’s met een groter maatschappelijk belang.”

Het publiek toont zich kritisch: kentekens verzamelen mag wel, dat is toch ook erg privacygevoelig. Is dat dan beter dan telefoondata verzamelen? Een andere deelnemer van het congres sluit deze discussie af: “Alsof partijen niet al lang alles van je weten. En wat is daar trouwens op tegen?”

Overheid is terughoudend

De derde en laatste stelling is: Overheden moeten terughoudender zijn in het verzamelen van data dan commerciële partijen. Ook hier is 60% van de aanwezigen het mee eens.

Angelo van Turenhout van Map traffic management vindt inderdaad dat marktpartijen meer ruimte hebben; gemeentes moeten terughoudend zijn in het verzamelen van grote hoeveelheden persoonsgegevens. Vanuit het publiek komt de opmerking dat overheden commerciële partijen inhuren om de data te verzamelen. Dat is in principe toch hetzelfde? Van Turenhout geeft aan dat dat niet zo is, want de eindverantwoordelijkheid blijft bij de overheid liggen.

Iemand anders stelt dat we het als burgers zelf in de hand hebben. “Je kunt zelf kiezen welke applicaties je op je device installeert.” Van Turenhout: “In theorie is dat waar, maar in de praktijk niet. Partijen als Facebook hebben veel meer informatie over jou dan je denkt. Dat kun je alleen tegengaan als je die informatie heel actief blokt, wat in de praktijk bijna niet te doen is.”

Ook Paul Knoppers pleit voor een terughoudende opstelling van de overheid. “De overheid heeft een machtsrelatie met haar inwoners. Daarom mag de gemeente niet te veel data van je bewaren, omdat je anders negatief in gemeentelijke systemen terecht kan komen. Daar kun je dan later weer negatieve gevolgen van ondervinden. En het gaat gemakkelijk verder dan je denkt.”

Verder praten?

Een half uur forumdiscussie tijdens het Verkeerskundecongres maakt wel duidelijk dat het onderwerp van privacybescherming en ethiek volop leeft. We zijn er nog lang niet uit. Zin om het gesprek voort te zetten? Neem dan contact op met Tim Wille, mobiliteitsexpert bij &Morgen en schrijver van dit bericht.