Opbouwend samenwerken in veranderingstrajecten

Datum: 19 november 2019

Hoe krijg je als overheid de handen op elkaar voor een plan voor duurzame stadsdistributie? Hoe maak je een binnenstad autoluw? Hoe krijg je partijen met zeer uiteenlopende standpunten en motieven zover dat er opbouwend wordt samengewerkt?

De adviseurs van &Morgen zijn dagelijks bezig met verandervraagstukken. Daar zijn heel wat stakeholders bij betrokken: overheden, bedrijven en bewoners/burgers. Fundamenteel voor het al dan niet slagen van veranderingstrajecten is het in kaart brengen en begrijpen van standpunten en belangen, en het zoeken naar een gedeelde ambitie. Bij dit soort vragen zijn proces en inhoud even belangrijk.

Er bestaat geen universele methode om de partijen bij elkaar te brengen. Zulke overleggen zijn maatwerk: het is elke keer weer afstemmen. Wel zoeken we altijd naar gedeelde meningen en ambities. Die vormen vervolgens het uitgangspunt om verder te komen. Een manier om dat vorm te geven is het werken op vier verschillende niveaus.

Vier niveaus van afstemming

Op het hoogste niveau gaat het om de achterliggende doelstelling. Waarom doen we dit? Het mogelijke antwoord: ‘We willen een aantrekkelijke binnenstad waar het prettig wonen en plezierig vertoeven is voor bewoners en bezoekers’, is een uitgangspunt waar de meeste partijen zich wel in kunnen vinden.

Daarna kijken we naar het systeemniveau. Dan speelt de vraag: wie is waar verantwoordelijk voor? Vroeger vond iedereen dat de overheid de problemen maar moest oplossen. Gelukkig zijn de bakens verzet. Bedrijven nemen nu zelf ook verantwoordelijkheid, bijvoorbeeld met hun mobiliteitsbeleid. En ook burgers zijn in principe bereid tot aanpassing van hun gedrag. Door de verantwoordelijkheden te benoemen wordt duidelijk van wie er in een later stadium actie verwacht wordt.

Pas op het derde niveau komen we echt bij het probleem. Dan kunnen de meningen sterk uiteen lopen. Want de grote drukte in een stad is te wijten aan te veel auto’s, maar ook aan te weinig wegen en parkeerplaatsen. Waar leg je de accenten? Deze fase is cruciaal, want die leidt al in de richting van de te kiezen oplossingen.

Daarmee komen wij op het vierde en laatste niveau: wat gaan we doen om het op niveau 3 geformuleerde probleem aan te pakken?

Partijen bij elkaar brengen

De opdeling in niveaus heeft grote voordelen als het erom gaat partijen bij elkaar te brengen en te houden. Zeker in de beginfase loopt alles door elkaar. De een denkt abstract en in grote lijnen, de ander zit meteen aan concrete oplossingen te denken. Door in gesprek te gaan en zo nodig een niveau terug te gaan (“Maar op dat niveau waren jullie het wel eens, toch?”) worden de verschillen steeds kleiner en wordt de 70 tot 80 procent die partijen bindt benadrukt. Want realisme is ook belangrijk: 100 procent eens worden uiteenlopende partijen het maar zelden. En soms moeten er ook belangen tegen elkaar worden afgewogen.

Een goed voorbeeld waar &Morgen bij betrokken was (en is), is de Mobiliteitsalliantie, die plannen lanceert om de mobiliteit in Nederland te verduurzamen. Overheden, maar ook belangenverenigingen van reizigers, de Bovag en RAI, de ANWB nemen hier aan deel. Door consequent te zoeken naar dat wat bindt, is er een breed gedragen Deltaplan 2030 geformuleerd. Creativiteit werd daarbij niet geschuwd. Gastsprekers, inspirerende werkvormen, levendige discussies. Zo kun je mensen ook meenemen in een bepaald perspectief, ze even los maken van de eigen standpunten. En dat werkt echt.

Stadsdistributie of nieuwe buslijn?

Het werken op deze vier niveaus draagt bij aan het realiseren van vrijwel elke overheidsopgave waar meerdere partijen bij betrokken zijn. Er zijn al veel goede voorbeelden: &Morgen heeft diverse projecten lopen op het gebied van duurzame stadsdistributie, smart mobility en mobiliteitsmanagement. Of een wat ouder voorbeeld: het realiseren van ‘Businessline 14’ tussen Apeldoorn CS en het Bedrijvenpark in Zuid. De gemeente wilde een buslijn schrappen, werkgevers zochten naar een alternatief voor eigen vervoer en de vervoerder zocht naar meer gebruikers. Na diverse gespreksrondes kwam er een oplossing: een rondlopende buslijn met goede aansluiting op de treinen en een intensievere dienstregeling in de spits. Bedrijven hebben zelf bijgedragen aan de financiering. Door goed overleg is de hele insteek van het oorspronkelijke voorstel veranderd en is samen een beter alternatief gerealiseerd.

Meer weten over de methode die &Morgen hanteert om stakeholders bij veranderingstrajecten op één lijn te brengen en te houden? Neem dan contact op met Rob de Vree, adviseur en partner bij &Morgen en schrijver van deze blog.