Goederenvervoer blijft mensenwerk

Verslag &MorgenLab Stadslogistiek
Wat is jouw guilty (mobiliteits)pleasure? En hoe zou jij de geluidsoverlast van vrachtwagens oplossen in de gemeente ‘Eikenhorst’? De deelnemers aan het &MorgenLab Stadslogistiek bogen zich 20 april over deze en andere prikkelende vragen.

‘Hard varen met mijn oude dieselboot’, ‘ik ben gek op vliegen’: het lijkt erop dat de guilty pleasures van veel aanwezigen ‘vieze’ brandstof gemeen hebben. Hun vrijetijdsgedrag vormt een prikkelend contrast met hun werk. Daarin zijn de Labdeelnemers juist dagelijks bezig met duurzamer, schoner vervoer. ‘Ik moet wat vaker doen wat ik zeg in plaats van zeggen wat ik zou moeten doen.’ Welke rol speelt gedrag in de logistiek, wat kun je daarmee en welke valkuilen kom je tegen?

&Morgen gedragsmodel

Je hebt vier puzzelstukjes nodig om huidig gedrag om te zetten in gewenst gedrag. Hoe meer puzzelstukjes er ontbreken, hoe lastiger het wordt’, vertelt mobiliteitsadviseur Tako de Jong. Die puzzelstukjes zijn:

• Beleid:
  Van de overheid (zoals voorkeursroutes) en van de werkgever (zoals shifts).
• Omgeving:
  De fysieke en sociale omgeving. Hoe makkelijk is het om hier met auto/OV/fiets te komen? Zit je op een bedrijventerrein achteraf of bovenop het station?
• Voorzieningen:
  Vanuit de overheid: is er ruimte voor laad/losplaatsen? Zijn er logistieke hubs waar gebruik van kan worden gemaakt?
• Mens:
  Gedrag: hoe krijg je mensen echt in beweging? Communiceer: laat weten wat je biedt. Zet stimuleringscampagnes in en gebruik verandermomenten. Om gewoontegedrag te veranderen, moet je mensen bewust laten nadenken over hun keuze.

‘Vaak ontstaat teleurstelling na het nemen van een maatregel,’ zegt adviseur Marjolein van der Stok. ‘Ik heb een hub gemaakt, waarom gebruiken ze ‘m dan niet? Dit model helpt om te checken of je alles wel geregeld hebt en waar je nog aan moet werken. Of je wel genoeg hebt samengewerkt met alle betrokken partijen.

Tips

• Betrek de gebruiker erbij
  Het gaat vaak over de gebruiker in plaats van met hem. Rijk-Jan van Alfen, clustermanager goederenvervoer bij gemeente Utrecht: ‘We gaan ons richten op de bestellers zoals winkeliers en bedrijven, kijken of ze hun logistiek anders in kunnen richten.’ Wil je dat bedrijven overgaan op elektrisch rijden? Doe pilots en laat mensen eerst zelf ervaren hoe dat is, neem ze mee in het proces en neem hun zorgen weg. Marjolein: ‘We checken met een tool wat je range is en of je met je ritten uitkomt, ook in de winter. Dat stelt mensen gerust.’
• Gebruik noodzaak als haakje

Rijk-Jan: ‘transitie ontstaat pas als iemand een probleem ervaart, zoals straks de ZE-zone. Of als de klant prestatie-eisen stelt. De duurzaamheidsladder die we als gemeente hanteren, wordt steeds belangrijker. We gaan vaak met een duurdere aanbieder in zee omdat ze daar goed scoren. Duurzaamheid is dus echt een verdienmodel voor hen.’

Case: dring verkeershinder vrachtverkeer terug in Eikenhorst

De deelnemers buigen zich over het oplossen van de hinder die bewoners van de fictieve gemeente Eikenhorst ervaren. Zij klagen over geluidsoverlast, verkeershinder en trillingen. Die worden veroorzaakt door de vele containervrachtwagens die dagelijks van fabriek naar terminal door de wijk rijden. De gemeente is fictief maar de case is echt. In een rollenspel vragen ze verkeerskundige, gemeente, fabrikant en inwoner het hemd van het lijf.

Aanpak interviews

‘Gemiddeld houden we met zes voor de betrokken partijen representatieve personen een diepte-interview,’ vertelt Marjolein. ‘Hoe ziet hun huidige gedrag eruit? Waarom doen mensen wat ze doen? Wat houdt ze tegen om het gewenste gedrag te vertonen?’

Participatieladder: wat is het probleem?

Het rollenspel roept de vraag op of de juiste mensen aan tafel zitten. Waar zijn bijvoorbeeld de transporteur met zijn chauffeurs? Marjolein: ‘Bij een klassieke stakeholderanalyse is de gemeente vaak het middelpunt met daar omheen de stakeholders. Wij zetten niet de belangrijkste stakeholder maar het ‘issue’ centraal. Wat is het werkelijke probleem? Dat moet je scherp krijgen, je moet het ‘vast kunnen pakken’. Wie zijn de betrokkenen bij dit issue? De vermogende stakeholders -met alle data en de middelen om iets te veranderen- en de onvermogende stakeholders? Maak een participatieladder: wie participeert en moet er echt aan tafel zitten om dit issue op te lossen? En met wie communiceren we alleen?’

Mens vergeten

De deelnemers komen met creatieve oplossingen. Zoals rijtrainingen voor de vrachtwagenchauffeurs en rijden met dubbele vrachtwagens. Dat kan de fabrikant ook voordelen opleveren waardoor hij sneller geneigd is om mee te doen. Marjolein: ‘Ons gedragsmodel toepassend, zien we dat vooral de mens vergeten is.’ Tako: ‘Een ideale oplossing is er niet. Ons voorstel luidde:

1. Doe de (geluids/snelheids)meting opnieuw en betrek de bewoners daarbij.
2. Pilot: vergroten verkeersveiligheid scholieren.
3. Pilot: ’s nachts geen vrachtverkeer.

Deze pilots worden nu verder uitgewerkt.