Anders denken over mobiliteit

We beginnen met een foto van de Catherijnesingel. Medio twintigste eeuw was het nog een lommerrijke trekvaart waar mensen tot voor kort alleen met romantiek aan konden terugdenken. Want in de jaren zestig en zeventig werd het water gedempt om er een ‘snelweg’ door de binnenstad van te maken. Bas reed er vaak overheen, heel praktisch dus. De mensen die op het idee waren gekomen dachten vooruit. Net als beleidsadviseurs in deze zaal vooruit denken. Dit was wat de stad nodig had, een oplossing voor een mobiliteitsprobleem en een stap vooruit naar de toekomst.

Maar vijftig jaar later wordt de ingreep teruggedraaid. Het water is inmiddels terug en de buurt is opnieuw ingericht. Het openbaar vervoer en de fiets krijgen ruim baan. Parkeren kan aan de randen van de binnenstad, want de stad moet naast bereikbaar vooral ook leefbaar zijn. Water en groen passen daarbij.

Maar is wat we nu doen dan wel goed? Ook over water en groen kunnen we over vijftig jaar weer heel anders denken. Want de beleidsadviseurs van vandaag verschillen in menselijke aard niet van de adviseurs uit de jaren zestig. Je handelt met de kennis en inzichten van nu, maar die zullen zeker wijzigen. Dus welk beleid je ook maakt, je zult je over de toekomst vergissen. Dat geeft op zich niet, omdat het niet anders kan. Maar denken dat je het goed doet, dat is de echte fout. Nu denk je misschien ‘weg met die auto’. Maar straks ergert een generatie zich wellicht aan al dat groen.

Je kan niet het beste doen, maar je kan wel het beste proberen.

Bas neemt ons mee naar zijn woonplaats Ransdorp. Een heerlijk boerendorp met 250 inwoners aan de buitenrand van Amsterdam. Het heeft alles voor een onbekommerd leven naast de grote stad, een café, een kerk en zelfs een basisschool. Zelf woont Bas aan een doodlopend paadje. Dat klinkt fijn, maar is op zich al een mobiliteitsprobleem! Want sommige mensen kunnen daardoor niet voor de deur parkeren en moeten een stukje door het idyllische dorpje lopen voordat ze bij hun voordeur zijn.

Om het leed te verzachten vond de Gemeente Amsterdam budget om het parkeerterreintje voor de bevoorrechte inwoners van Ransdorp op te knappen. Maar ook dat opknappen leidde tot nieuwe problemen, want waar moest in de tussentijd geparkeerd worden? Er werd een weiland gehuurd van een plaatselijke boer om de parkeerproblemen op te lossen. Zelfs aan de beveiliging werd gedacht, het open stuk land werd iedere dag geopend en afgesloten. Maar behalve Bas zette niemand zijn auto neer in het weiland.

Dus eigenlijk was er geen probleem. En zo is dat vaker met mobiliteitsproblemen. Denk aan het fileprobleem. Is dat wel een echt probleem? Vergelijk de 20 minuten die je in de file staat met de 8 uur die je iedere dag moet slapen. Dat kost past tijd! Dat is pas een probleem!

Soms zijn we met problemen bezig die geen echte problemen zijn. Mensen hebben namelijk problemen nodig, en gelukkig is er dat fileprobleem. Een probleem dat spontaan geen probleem meer is als er een ramp gebeurt. Want het is veel fijner om bezig te zijn met non-problemen dan met echte problemen.

Vervolgens neemt Bas ons mee naar een echt probleem. We zien de grote sloppenwijken van Caracas, de hoofdstad van Venezuela. De mensen die daar wonen moeten geld verdienen om te kunnen overleven. Daarvoor moeten ze iedere dag de berg af en de berg weer op, maar dat betekent minimaal 3 uur klauteren. De gemeente vroeg daarom architecten en planologen om met oplossingen te komen.

Architecten kwamen met ideeën voor compleet nieuwe wijken. Daarvoor moesten de krottenwijken wel wijken. Woningen die de krottenwijkbewoners helemaal niet konden betalen. In verhouding tot de situatie, megalomane plannen dus. Maar twee architecten kwamen met een heel andere invalshoek.

De oplossing die zij voor ogen hadden was het plaatsen van een kabelbaan. Een zeer effectief transportmiddel in deze specifieke situatie. En met een minimale impact op de benodigde grond. Die oplossing is dan ook met succes geïmplementeerd.

In dat kader denkt Bas ook terug aan zijn mobiliteitsproblemen toen hij naar Ransdorp kwam. Het idyllische dorpje was weliswaar nabij de stad, maar ook niet om hoek. Het openbaar vervoer bood geen oplossing en parkeren in de stad was een probleem. Hoe zou hij nu gaan forensen? Vele alternatieven afwegend koos hij voor de brommer. Een effectieve oplossing die hij vooraf nooit had voorzien.

Waar Bas de brommer ontdekte voor zijn mobiliteitsprobleem, ontdekken veel gemeenten deelvervoer als oplossing voor autoluwe wijken. Op de foto zien we een deelstep, hij is er niet best aan toe. Wellicht ken je ze uit het buitenland.

In veel gemeenten zien we tegenwoordig deelfietsen, -scooters en deelauto’s opkomen. Via een app maak je er gebruik van om jouw ‘last-mile’ te overbruggen. Heel fijn, want sharing is caring! Toch?

Maar sharing werkt in de praktijk niet altijd zo fijn uit als je rationeel had bedacht. Want waarom is er een deelfiets? Dan hoef je er zelf niet naar om te kijken! Helaas wordt met zaken die mensen niet zelf in bezit hebben minder liefdevol omgegaan. Het zit in onze menselijke natuur om bezit te beschermen. Is het niet van jouw, dan hoef je het ook niet te beschermen. En helaas is de menselijke natuur op dat gebied niet te veranderen.

Kijk bijvoorbeeld naar de zeevisserij. De zee wordt leeggevist en de reden dat we niet tot een oplossing komen is omdat de zee van niemand is. In Afrika zijn voorbeelden van meren die werden leeggevist. Als oplossing zijn ze in eigendom gegeven aan personen. En warempel, door de zorg van de eigenaar gaat de visstand weer omhoog.

Als laatste plaatje zien we het project Blauwstad. In een ‘niks stukje Nederland’ in Groningen zou de perfecte woonwijk verrijzen. Ideaal voor de rijkere Nederlander en mensen die op afstand willen werken. Na de start van het project leek het echter compleet te mislukken. De kavels werden amper verkocht. Ondanks de prachtige ligging aan het water, veel natuur en vlak bij Winschoten, was er geen belangstelling voor de nieuwe wijk.

Tot recent, want toen het thuiswerken in coronajaar 2020 een vlucht nam werden er plots meer huizen verkocht dan alle jaren daarvoor. Het bleek dus wel een goed plan, maar het kwam te vroeg. En het geeft uiteindelijk niet dat iets 10 of 15 jaar langer duurt voordat verandering en acceptatie plaatsvinden. Want wat is nou 15 jaar op de komende 150 jaar?